Καθώς οι Ρώσοι στρατιώτες συντάσσουν “λίστες με κορυφαίες τοπικές προσωπικότητες προς απαγωγή” στην κατεχόμενη ως επί το πλείστον περιφέρεια της Ζαπορίζια και αναζητούν δημοσιογράφους προκειμένου να τους εξαναγκάσουν σε συνεργασία ή να τους φιμώσουν, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) υπενθυμίζουν στις ρωσικές αρχές ότι η στοχοποίηση δημοσιογράφων αποτελεί έγκλημα πολέμου.
Η ειδησεογραφική ιστοσελίδα 061.ua με έδρα τη Ζαπορίζια έλαβε χθες το 12ο – μετά την έναρξη του πολέμου – απειλητικό email ρωσικής προέλευσης. Αυτή τη φορά είχε τη μορφή παιδικού παραμυθιού με θέμα έναν δημοσιογράφο με πατέρα ναζιστή.
Το προηγούμενο αντίστοιχο email είχε σταλεί στις 17 Απριλίου και ήταν πολύ συγκεκριμένο: “Όλοι οι δημοσιογράφοι θα θεωρηθούν υπεύθυνοι για την αναπαραγωγή ψευδών πληροφοριών για τη Ρωσία και τη διάδοση της προπαγάνδας του ουκρανικού ναζιστικού καθεστώτος […] Θα συσταθεί στρατιωτικό δικαστήριο για όσους υποστηρίζουν το ναζιστικό καθεστώς υπό την ηγεσία του [Ουκρανού προέδρου] Ζελένσκι”.
Το 061.ua έχει ως έδρα την ομώνυμη πόλη της περιφέρειας Ζαπορίζια, ένα από τα λίγα μέρη της περιοχής που δεν τελεί υπό κατοχή. Ένα άλλο ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης, το Inform.zp.ua, λαμβάνει παρόμοια μηνύματα. Ταυτόχρονα, οι εν λόγω ειδησεογραφικές ιστοσελίδες δέχονται επιθέσεις DDOS, κατά τις οποίες κατακλύζονται από αιτήματα σύνδεσης που τις υπερφορτώνουν προκειμένου να τις μπλοκάρουν.
Σε άλλες πόλεις και κωμοπόλεις της περιοχής – τη Μελιτόπολη, το Μπερντιάνσκ, το Ενερχοντάρ και το Τοκμάκ – δημοσιογράφοι έχουν δεχθεί “επισκέψεις” από Ρώσους στρατιώτες, έχουν υποβληθεί σε ανακρίσεις και έρευνες, έχει κατασχεθεί ο εξοπλισμός τους και σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν απαχθεί.
Όταν αρνούνται να συνεργαστούν, τα μέσα ενημέρωσης όπου εργάζονται κλείνουν δια της βίας ή μπορεί ακόμη και να πέσουν οι ίδιοι θύματα απαγωγής. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, στην περίπτωση της Irina Dubchenko, μιας δημοσιογράφου που εργάζεται για το πρακτορείο ειδήσεων UNIAN και την εβδομαδιαία εφημερίδα Subota-plus. Απήχθη στο Ντονέτσκ, στην περιφέρεια του Ντονμπάς, στις 26 Μαρτίου και αφέθηκε ελεύθερη στις 11 Απριλίου.
Σύμφωνα με τη Natalia Vyhovska, εκπρόσωπο του τοπικού εταίρου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα στην περιφέρεια της Ζαπορίζια, του Ινστιτούτου Μαζικής Πληροφόρησης (IMI), “οι κατακτητές έχουν λίστες με ονόματα δημοσιογράφων και ακτιβιστών που παρακολουθούνται”.
Στις 8 Μαρτίου, πολλοί δημοσιογράφοι έπεσαν ταυτόχρονα θύματα απαγωγής στο Μπερντιάνσκ και ο Serhii Starushko, δημοσιογράφος της ομάδας μέσων ενημέρωσης PRO-100, είδε στρατιώτες να ανακρίνουν συναδέλφους του για να μάθουν ονόματα άλλων δημοσιογράφων, τα οποία σημείωναν σε μια λίστα. Στη συνέχεια, οι στρατιώτες μπορούν να βρουν τις διευθύνσεις τους από τις βάσεις δεδομένων της τοπικής αυτοδιοίκησης που είναι στον έλεγχό τους στα κατεχόμενα εδάφη.
Η χρήση τέτοιων μεθόδων για τον εντοπισμό δημοσιογράφων και άλλων ατόμων έχει καταγγελθεί και από αρκετούς ξένους δημοσιογράφους, καθώς και από τον επικεφαλής της περιφερειακής στρατιωτικής διοίκησης της Ζαπορίζια, Oleksandr Starukh.
“Με το ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό Ουκρανών δημοσιογράφων, τα ρωσικά στρατεύματα στοχεύουν στην τρομοκράτηση και τη φίμωση όσων αρνούνται να συμμετάσχουν στη διάδοση της προπαγάνδας του Κρεμλίνου”, δήλωσε η Jeanne Cavelier, υπεύθυνη του γραφείου του RSF για την Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία. “Να υπενθυμίσουμε στις ρωσικές αρχές ότι η στοχοποίηση δημοσιογράφων αποτελεί έγκλημα πολέμου”.
Η συντάκτρια του ειδησεογραφικού ιστότοπου RIA-Melitopol, Svitlana Zalizetska, χρησιμοποίησε ψεύτικη ταυτότητα για να διαφύγει από τη Μελιτόπολη, προκειμένου να μη βρεθεί παγιδευμένη στις “λίστες με κορυφαίες τοπικές προσωπικότητες προς απαγωγή”. Στις 23 Μαρτίου, λίγο μετά την αναχώρησή της, δύο Ρώσοι στρατιώτες και ένας Ρώσος πολίτης έκαναν έρευνα στο σπίτι της στη Μελιτόπολη και πήραν όμηρο τον άρρωστο 75χρονο πατέρα της, λέγοντας ότι θα τον άφηναν ελεύθερο μόνο μετά την επιστροφή της.
Δύο ημέρες αργότερα, συμφώνησαν να τον απελευθερώσουν με αντάλλαγμα τη μεταβίβαση του ελέγχου της ιστοσελίδας σε τρίτους. Ωστόσο, η Zalizetska συνεχίζει να δέχεται παρενοχλήσεις μέσω τηλεφώνου, email και social media, αλλά και πανομοιότυπες απειλές με εκείνες που δέχτηκαν τα 061.ua και Inform.zp.ua με έδρα τη Ζαπορίζια.
“Η πόλη είναι μικρή και κάποιος το επισήμανε”, δήλωσε ο Vitaly Golod, εκδότης της τοπικής εφημερίδας Nashe Misto-Tokmak, αναφερόμενος στο σπίτι του στην πόλη Tokmak. Στις 22 Μαρτίου, μόλις δύο ημέρες μετά την αναχώρησή του για την πρωτεύουσα, το Κίεβο, Ρώσοι αξιωματικοί των μυστικών υπηρεσιών έκαναν έρευνα στο σπίτι του, παίρνοντας έγγραφα και μια συσκευή αποθήκευσης ψηφιακών δεδομένων.
Η ανταποκρίτρια της Industrialne Zaporizhzhia, Kateryna Danilina-Levochko, είχε προλάβει επίσης να φύγει από τη Μελιτόπολη όταν Ρώσοι στρατιώτες βρέθηκαν στις 21 Μαρτίου στο σπίτι των γονιών της – την καταγεγραμμένη διεύθυνσή της – προκειμένου να τη συλλάβουν. Έκαναν ερωτήσεις για τις δραστηριότητές της και για τον Mikhailo Kumok, τον ιδιοκτήτη του ομίλου μέσων ενημέρωσης Melitopolskie Vedomosti (MV), για τον οποίο είχε εργαστεί στο παρελθόν.
Ο Kumok, η Evgenia Borian, η εκδότρια της εφημερίδας Melitopolskie Vedomosti, και δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας, η Yulia Olkhovskaia και η Liubov Chaika, συνελήφθησαν στα σπίτια τους την ίδια ημέρα και κρατήθηκαν για αρκετές ώρες. Λίγο αργότερα ανεστάλησαν όλες οι δραστηριότητες του ομίλου, ενώ έκλεισε και το τυπογραφείο του. Στις 7 Απριλίου οι Ρώσοι κατακτητές δημοσίευσαν ένα ψεύτικο τεύχος της εφημερίδας, γεμάτο προπαγάνδα.
Την ίδια στιγμή, η έκδοση όλων των έντυπων μέσων ενημέρωσης στη Μελιτόπολη, το Μπερντιάνσκ, το Ενερχοντάρ και το Τοκμάκ σταμάτησε επειδή το προσωπικό τους αρνήθηκε να συνεργαστεί με τους Ρώσους κατακτητές. Στις αρχές Μαρτίου, ο ρωσικός στρατός διέκοψε και το τηλεοπτικό σήμα των ουκρανικών σταθμών στις τέσσερις αυτές πόλεις.
Η Ουκρανία κατατάσσεται στην 97η θέση μεταξύ 180 χωρών στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου του RSF για το 2021. Η Ρωσία βρίσκεται στην 150η θέση.
