Ειδησεογραφικοί οργανισμοί στην Πολωνία, στη Γερμανία και στην Ιταλία έχουν δρομολογήσει πρωτοβουλίες για να παρέχουν στους πρόσφυγες χρήσιμες πληροφορίες.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία από την έναρξη του πολέμου. Οι άνθρωποι αυτοί πρέπει τώρα να βρουν τρόπο να αποκτήσουν πρόσβαση σε υπηρεσίες, να προσαρμοστούν σε διαφορετικά έθιμα και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους σε μια ξένη χώρα.
Οι εφημερίδες, οι ειδησεογραφικοί ιστότοποι και οι δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς σε όλη την Ευρώπη βοηθούν τους Ουκρανούς πρόσφυγες κατά τη μετάβαση αυτή, δημιουργώντας ειδησεογραφικά προϊόντα και δημοσιεύοντας πληροφορίες στη γλώσσα τους. Τα εν λόγω μέσα ενημέρωσης προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με ζητήματα όπως η αίτηση ασύλου, η εξεύρεση στέγης και η πρόσβαση στην εκπαίδευση και στις υπηρεσίες υγείας στις οικείες τους χώρες. Μίλησα με τους δημοσιογράφους που υλοποιούν έργα από την Πολωνία, την Ιταλία και τη Γερμανία για να μάθω πώς σχεδίασαν τα προϊόντα τους και γιατί πιστεύουν ότι αυτά είναι σημαντικά.
Συνεργασία Πολωνών και Ουκρανών
Ένα από τα πρώτα μέσα που δημιούργησαν περιεχόμενο για τους Ουκρανούς πρόσφυγες ήταν η πολωνική εφημερίδα Gazeta Wyborcza. Οι δημοσιογράφοι της συνεργάστηκαν με την ουκρανική εφημερίδα Expres, που έχει για έδρα της τη Λβιβ, ώστε να εκδώσουν ένα ειδικό τεύχος της εφημερίδας στα ουκρανικά και να το μοιράσουν δωρεάν στους πρόσφυγες που περνούσαν τα σύνορα.
Η πολωνική εταιρεία μέσων ενημέρωσης Agora, ιδιοκτήτρια της Gazeta Wyborcza, συνέχισε τη συνεργασία της με την Expres, εγκαινιάζοντας τον Ukrayina.pl, προϊόν συνεργασίας της ομάδας που είναι υπεύθυνη για την ενημερωτική πύλη Gazeta.pl με τη συντακτική ομάδα της Expres. Ο Ukrayina.pl είναι ένας ουκρανόφωνος ιστότοπος με ειδήσεις σχετικά με τον πόλεμο και πληροφορίες που μπορεί να χρειαστούν οι πρόσφυγες για να εγκατασταθούν στην Πολωνία.
«Αυτοί οι άνθρωποι δεν είχαν προετοιμαστεί για μια τέτοια αλλαγή σελίδας στη ζωή τους» δήλωσε η Ουλιάνα Βίτιακ, αρχισυντάκτρια της Expres και του Ukrayina.pl. «Δεν έχουν κανένα σχέδιο για το πώς θα ζήσουν. Εχθές βρίσκονταν στο ειρηνικό Χάρκοβο ή στο Κίεβο και σήμερα αναγκάζονται να ζήσουν σε νέες συνθήκες, εκατοντάδες ή χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι τους. Στόχος μας είναι να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους. Γράφουμε για όσα είναι σημαντικά τώρα για τους Ουκρανούς στην Πολωνία. Επικοινωνούμε μαζί τους και παρακολουθούμε συγκεκριμένες ομάδες στα κοινωνικά δίκτυα. Έτσι ξέρουμε τι τους προβληματίζει».
Το ενενήντα τοις εκατό της ομάδας της Βίτιακ εργάζεται από την Ουκρανία. «Συνεχίζουμε να εκδίδουμε την εφημερίδα Expres, τη μεγαλύτερη ουκρανόφωνη εφημερίδα, και εργαζόμαστε επίσης στον ιστότοπο Ukrayina.pl» λέει. «Ωστόσο, υπάρχουν ήδη πολλοί ταλαντούχοι δημοσιογράφοι που η μοίρα το έφερε να χάσουν τις δουλειές τους και να ζουν τώρα στην Πολωνία. Σκοπεύουμε να τους συμπεριλάβουμε στα νέα μας σχέδια».
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, από τις 28 Μαρτίου πάνω από δύο εκατομμύρια Ουκρανοί πρόσφυγες βρίσκονται στην Πολωνία. Οι περισσότεροι Ουκρανοί, λέει η Βίτιακ, δεν μιλούν πολωνικά. Οι γλώσσες μοιάζουν κατά κάποιο τρόπο, αλλά όχι αρκετά ώστε να εξασφαλίζεται η πλήρης κατανόηση. «Όταν ψάχνεις για σημαντικές πληροφορίες για τον εαυτό σου ή για το παιδί σου, θέλεις να κατανοείς τα πάντα από το Α έως το Ω» δήλωσε η Βίτιακ.
Η Βίτιακ υπογράμμισε επίσης τη σημασία της γλώσσας για τους ανθρώπους που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα τους: «Το να διαβάζεις τις ειδήσεις στη μητρική σου γλώσσα [όταν βρίσκεσαι] σε μια νέα χώρα είναι σημαντικό σε ηθικό επίπεδο. Αυτό διευκολύνει την προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα της ζωής. Νιώθεις σαν στο σπίτι σου. Ξέρεις ότι σε φροντίζουν εδώ. Δεν είσαι μόνος».
Άλλα πολωνικά μέσα ενημέρωσης έχουν επίσης δημιουργήσει τα δικά τους τμήματα στα ουκρανικά, όπως το Onet.pl που έχει έδρα την Κρακοβία και το διαδικτυακό πολιτιστικό περιοδικό dwutygodnik.com.
Ένας δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας στη Γερμανία
Η Δυτική Ευρώπη έχει δεχθεί πολύ λιγότερους πρόσφυγες από την Πολωνία. Στα τέλη Μαρτίου, η Γερμανία είχε δεχθεί περίπου 300.000 άτομα, η Ιταλία 70.000 και η Γαλλία 30.000. Ωστόσο, πολλά μέσα ενημέρωσης στις χώρες αυτές, από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση μέχρι τις τοπικές εφημερίδες, οργανώνονται επίσης για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες.
Στις 26 Μαρτίου ο ιταλικός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας RAI άρχισε να προβάλλει ένα καθημερινό ενημερωτικό δελτίο στα ουκρανικά, στο 24ωρο ειδησεογραφικό του κανάλι. Η πεντάλεπτη εκπομπή ξεκινά στις 15:00 και καλύπτει την εξέλιξη του πολέμου.
Στη Γερμανία, η Funk, μια επιτυχημένη πλατφόρμα για το νεανικό κοινό των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών φορέων ARD και ZDF, εγκαινίασε τον νέο λογαριασμό How to Deutschland στο Instagram, οι αναρτήσεις του οποίου είναι διαφάνειες με κείμενο στα γερμανικά, στα αγγλικά και στα ουκρανικά. Σε μπλε και κίτρινο φόντο, οι 14.000 follower μπορούν να βρουν όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν για να εγκατασταθούν στη Γερμανία.
Το περιεχόμενο για τους λογαριασμούς κοινωνικής δικτύωσης της Funk προέρχεται από την εταιρεία παραγωγής μέσων ενημέρωσης Skip Intro. Ο επικεφαλής της αίθουσας σύνταξης της Skip Intro και υπεύθυνος για την ανάπτυξη του φορμά, Γιάβαν Βεντς, εξήγησε ότι η ιδέα για τον λογαριασμό προέκυψε όταν φιλοξένησαν στο γραφείο τους στη Λειψία μια Ουκρανή φίλη φίλου, η οποία χρειαζόταν έναν χώρο για να συνεχίσει να εργάζεται.
«Κουβεντιάσαμε λίγο και μας είπε ότι είχε κάποια προβλήματα. Όπως, “Γιατί τα καταστήματα είναι κλειστά την Κυριακή εδώ; Συμβαίνει πάντα αυτό;” Πράγματα που είναι προφανή για τους Γερμανούς, αλλά όχι για κάποιον που μόλις ήρθε εδώ χωρίς να το έχει προγραμματίσει».
Ο Βεντς και η ομάδα του συνειδητοποίησαν ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν, προσφέροντας τις πληροφορίες που έπρεπε να γνωρίζουν οι πρόσφυγες. Χρησιμοποίησαν τον κύριο λογαριασμό της Funk στο Instagram, με περισσότερους από ένα εκατομμύριο follower, για να διαφημίσουν τον νέο λογαριασμό How to Deutschland. Έκτοτε, ο λογαριασμός μεγάλωσε με προφορική διαφήμιση και με τις αναρτήσεις τους που μοιράστηκαν ως Instagram story. Ο Βεντς λέει ότι οι διαφάνειές τους έφτασαν να έχουν εκτυπωθεί και να εκτίθενται σε προσωρινά καταφύγια προσφύγων.
«Είμαστε σε στενή επαφή με την κοινότητα των ανθρώπων που έχει δημιουργηθεί και μας ενημερώνουν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν» δήλωσε ο Βεντς. Ο ίδιος συνεργάζεται επιπλέον με έναν Ουκρανό δημοσιογράφο ο οποίος τον βοηθά στην επιλογή των θεμάτων και στη μετάφραση των κειμένων. Τα μηνύματα και τα σχόλια διαμορφώνουν επίσης τις αναρτήσεις που κοινοποιούν, ξεκινώντας από την πρώτη, στην οποία ρώτησαν το κοινό τους τι θα ήθελε να δει.
Το περιεχόμενο του λογαριασμού είναι ένας συνδυασμός χρήσιμου γερμανικού λεξιλογίου, πρακτικών συμβουλών σχετικών με τη ζωή στη Γερμανία και επεξηγήσεων των σχετικών πολιτικών και γραφειοκρατικών διαδικασιών.
Η Skip Intro δεν είναι η μοναδική με αυτή την προσέγγιση. Στην Ισπανία, το πρακτορείο ψηφιακού περιεχομένου Prodigioso Volcán δημιουργεί εικονογραφημένους οδηγούς για τους Ουκρανούς πρόσφυγες στη χώρα. Ένας οδηγός για την υγειονομική περίθαλψη είναι ήδη διαθέσιμος σε έκδοση για κινητά τηλέφωνα και σε εκτυπώσιμο PDF, ενώ θα ακολουθήσουν και άλλα θέματα.
Μια τοπική εφημερίδα στην Ιταλία
Οι τοπικές εφημερίδες έχουν επίσης ανταποκριθεί στην προσφυγική κρίση. Στη Γαλλία, η εφημερίδα Nice-Matin δημοσίευσε μια σελίδα στα ουκρανικά με πρακτικές συμβουλές, συμπεριλαμβανομένων συμβουλών σχετικά με τη στέγαση και τις δημόσιες υπηρεσίες. Στην πόλη Μπρέσια της βόρειας Ιταλίας, η τοπική εφημερίδα Giornale di Brescia αφιέρωσε ένα τμήμα της ιστοσελίδας της σε χρήσιμες πληροφορίες για τους πρόσφυγες στα ουκρανικά.
Η Άννα Μασέρα, επικεφαλής του ψηφιακού τμήματος της εφημερίδας, δήλωσε ότι η ομάδα αποφάσισε να ξεκινήσει να προσφέρει αυτή την υπηρεσία, καθώς σημαντικές πληροφορίες ήταν διαθέσιμες στο διαδίκτυο, αλλά μόνο στα ιταλικά. Η εφημερίδα συνεργάστηκε με την ντόπια Ουκρανή μεταφράστρια Βαλέρια Ζαβερούκα για να δημοσιεύσει άρθρα τα οποία περιγράφουν λεπτομερώς τις υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες για τους πρόσφυγες στην περιοχή.
Η υπηρεσία περιορίζεται στην ηλεκτρονική εφημερίδα, καθώς το κυριλλικό αλφάβητο δεν μπορούσε να εκτυπωθεί σε φυσικά αντίτυπα. Στα έντυπα περιλαμβάνονται κωδικοί QR, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες του ιστότοπου. Όσον αφορά το περιεχόμενο, οι δημοσιογράφοι ήρθαν σε επαφή με τα κέντρα υποδοχής προσφύγων για να ρωτήσουν τι χρειάζονται.
«Η κοινότητα της Μπρέσια είναι πολύ φιλόξενη απέναντι στους πρόσφυγες», δήλωσε η Μασέρα. «Η εφημερίδα θέλει να πλησιάσει τον πληθυσμό προσφέροντας κι αυτή από τη μεριά της μια υπηρεσία».
Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες υλοποιήθηκαν γρήγορα και με γνώμονα την άμεση ανάγκη. Σε αντίθεση με τα περισσότερα ειδησεογραφικά προϊόντα, αυτές οι υπηρεσίες δεν σχεδιάστηκαν σχολαστικά επί μήνες ή χρόνια. Οργανώθηκαν μέσα σε μερικές εβδομάδες, αν όχι ημέρες. Η Μασέρα δήλωσε ότι η Giornale di Brescia θέλει να ενημερώσει την υπηρεσία της, προσθέτοντας περισσότερες πληροφορίες. Ο Βεντς δήλωσε ότι η ομάδα του θα επαναξιολογήσει σε μερικές εβδομάδες το προϊόν τους, για να δει αν εξακολουθεί να είναι απαραίτητο ή αν πρέπει να αλλάξει.
Η Βίτιακ δεν γνωρίζει τι επιφυλάσσει το μέλλον για την έκδοση, αλλά δήλωσε ότι το έργο τους θα συνεχιστεί για όσο διάστημα είναι απαραίτητο. «Δεν ξέρουμε πότε θα τελειώσει ο πόλεμος. Δεν γνωρίζουμε πότε θα μπορέσουν αυτοί οι άνθρωποι να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Τα σπίτια πολλών από αυτούς έχουν καταστραφεί. Οι πρόσφυγες είναι κυρίως γυναίκες και παιδιά. Νομίζω ότι θα μείνουν σε ασφαλές έδαφος για όσο χρειαστεί. Ίσως για τρεις μήνες. Ίσως για έναν χρόνο. Ή ίσως περισσότερο. Θα δουλέψουμε γι’ αυτούς όσο για χρειαστεί. Αυτή είναι η αποστολή μας –να βοηθάμε τους ανθρώπους» δήλωσε.
