Από τον Ρώσο κοινωνιολόγο Alexey Bessudnov
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις του VTsIOM (Ρωσικό Κέντρο Έρευνας της Κοινής Γνώμης) και του FOM (Ίδρυμα Κοινής Γνώμης), πάνω από το 60% των Ρώσων συμφωνούν με την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” στην Ουκρανία. Ωστόσο, τα αποτελέσματα αυτά θα πρέπει να “διαβάζονται” με επιφύλαξη: οι ίδιες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι εκατομμύρια άνθρωποι αντιτίθενται στον πόλεμο. Επίσης, μεταξύ των νεαρών κατοίκων των μεγάλων πόλεων που σπάνια βλέπουν τηλεόραση και αντλούν τις περισσότερες πληροφορίες από το διαδίκτυο, αυτοί που εναντιώνονται στον πόλεμο αποτελούν στην πραγματικότητα την πλειοψηφία. Ο κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου του Exeter δρ Alexey Bessudnov αναλύει τη δημοσκόπηση του κέντρου VTsIOM, αποκλειστικά για το Meduza.
Διάγραμμα 1. Τα αποτελέσματα δύο “κυβερνητικών” δημοσκοπήσεων είναι σχεδόν ίδια, αλλά αυτό δεν αποδεικνύει ότι οι Ρώσοι συμφωνούν με τον πόλεμο.
Μετά την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία, δύο εταιρείες δημοσκοπήσεων – το κέντρο VTsIOM και το ίδρυμα FOM – διεξήγαγαν έρευνες γύρω από τη στάση των πολιτών απέναντι στα γεγονότα. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι περίπου το 65% των Ρώσων συμφωνούν με την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” στην Ουκρανία. Μπορούμε όμως να εμπιστευτούμε αυτά τα ποσοστά, δεδομένου ότι, τόσο το VTsIOM όσο και το FOM, ελέγχονται από τη ρωσική κυβέρνηση; (το κέντρο VTsIOM ανήκει εξ ολοκλήρου στην κυβέρνηση, ενώ ο μεγαλύτερος πελάτης του ιδρύματος FOM είναι η προεδρική διοίκηση της Ρωσίας)
Από ό,τι φαίνεται, δεν υφίστανται υπόνοιες παραποίησης των αποτελεσμάτων απευθείας από “κυβερνητικούς” κοινωνιολόγους: μια τηλεφωνική δημοσκόπηση που διεξήχθη μεταξύ 28 Φεβρουαρίου και 1 Μαρτίου από ομάδα ανεξάρτητων κοινωνιολόγων κατέληξε περίπου στα ίδια αποτελέσματα.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες ικανοί να αλλοιώσουν σημαντικά τα αποτελέσματα οποιασδήποτε δημοσκόπησης, οι οποίοι θα πρέπει οπωσδήποτε να ληφθούν υπόψη κατά την ερμηνεία σφυγμομετρήσεων της κοινής γνώμης. Οι σημαντικότεροι τέτοιοι παράγοντες είναι οι εξής:
- Η διατύπωση των ερωτήσεων. Το ερώτημα που έθεσαν τα VTsIOM και FOM αφορούσε την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” στην Ουκρανία. Αν είχαν χρησιμοποιηθεί διαφορετικές λέξεις (“είσοδος ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία”, “στρατιωτικές επιχειρήσεις”, “πόλεμος”), τα αποτελέσματα ενδέχεται να ήταν διαφορετικά.
- Οι δημοσκοπήσεις διεξήχθησαν την περασμένη εβδομάδα, από την Παρασκευή 25 Φεβρουαρίου έως την Κυριακή 27 Φεβρουαρίου. Οι απόψεις μπορεί να έχουν αλλάξει έκτοτε.
- Τέλος, είναι γνωστό ότι δεν απαντούν όλοι ειλικρινά στις ερωτήσεις- ο κόσμος συχνά λέει αυτό που νομίζει ότι θέλει να ακούσει ο δημοσκόπος. Ως εκ τούτου, τα υψηλά επίπεδα υποστήριξης της στρατιωτικής εισβολής στην Ουκρανία που εμφανίζουν οι δημοσκοπήσεις είναι πολύ πιθανό να είναι τεχνηέντως κατασκευασμένα.
Διάγραμμα 2. Λιγότερες οι πιθανότητες να υποστηρίζουν οι νέοι τη στρατιωτική επιχείρηση.
Ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν κλείνει φέτος τα 70 του χρόνια. Τα περισσότερα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του, το οποίο ενέκρινε την αναγνώριση των αυτοανακηρυγμένων δημοκρατιών στο Ντονμπάς, είναι κοντά στην ηλικία του. Πολλοί, ωστόσο, από αυτούς που πολεμούν σήμερα στην Ουκρανία είναι κάτω των 30 ετών.
Διάγραμμα 3. Το ποσοστό των γυναικών που υποστηρίζουν τη “στρατιωτική επιχείρηση” είναι χαμηλότερο από αυτό των ανδρών.
Το φύλο των ερωτηθέντων είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό που μπορεί να επηρεάσει τις απαντήσεις. Οι γυναίκες δηλώνουν με μεγαλύτερη συχνότητα από τους άνδρες ότι δεν υποστηρίζουν τη “στρατιωτική επιχείρηση” ή ότι “δεν γνωρίζουν”. Η διαφορά αυτή είναι ιδιαίτερα αισθητή μεταξύ των γυναικών ηλικίας 30 έως 50 ετών.
Διάγραμμα 4. Οι Ρώσοι τηλεθεατές εγκρίνουν τη “στρατιωτική επιχείρηση”.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η υποστήριξη της “στρατιωτικής επιχείρησης” είναι σημαντικά υψηλότερη μεταξύ εκείνων που παρακολουθούν καθημερινά τηλεόραση. Ωστόσο, το φαινόμενο αυτό έχει δύο αναγνώσεις: Από τη μία, η τηλεόραση, πράγματι, επιδίδεται σε προπαγάνδα, ωστόσο, αυτοί που παρακολουθούν τηλεόραση συμφωνούν ήδη με το περιεχόμενο των εκπομπών για κοινωνικά ή πολιτικά θέματα.
Και εδώ, πάντως, η ηλικία είναι η ειδοποιός διαφορά. Μεταξύ των ατόμων ηλικίας άνω των 45 ετών, η πλειονότητα παρακολουθεί τηλεόραση καθημερινά. Μεταξύ των νεότερων, σχεδόν κανείς.
Διάγραμμα 5. Η εναντίωση στον πόλεμο είναι μεγαλύτερη στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη.
Τέλος, ο αριθμός των ανθρώπων σε Μόσχα, Αγία Πετρούπολη και άλλες μεγαλουπόλεις που υποστηρίζουν τη στρατιωτική επιχείρηση διαφέρει σημαντικά με τον αντίστοιχο αριθμό σε μικρότερες πόλεις και κωμοπόλεις. Ο περισσότερος κόσμος που ζει σε μεγάλες πόλεις – και ειδικά οι νέοι – είναι κατά του πολέμου. Ταυτόχρονα, οι διαφορές μεταξύ των ατόμων που έχουν λάβει ανώτερη εκπαίδευση είναι λιγότερο σημαντικές, και γίνονται αισθητές μόνο στις μεγάλες πόλεις.
