Η πρωτοποριακή «αερογέφυρα» μεταξύ Ουκρανίας και Καναδά θα μπορούσε να σημάνει ένα πιο ευοίωνο μέλλον για όλους τους πρόσφυγες.
Η καναδική κυβέρνηση δημιουργεί μια «αερογέφυρα» για τους Ουκρανούς που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και να φτάσουν στον Καναδά.
Με άλλα λόγια, έχει δώσει το πράσινο φως σε όσους διαφεύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία να πετάξουν προς τον Καναδά χωρίς διαβατήριο ή βίζα, σαν να διέσχιζαν απλώς ένα χερσαίο σύνορο ή έναν ανθρωπιστικό διάδρομο.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει εκτοπίσει πάνω από 10 εκατομμύρια ανθρώπους, εκ των οποίων περισσότερα από 4,5 εκατομμύρια έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες.
Αμέσως μόλις ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου, η καναδική κυβέρνηση ανακοίνωσε την έναρξη χορήγησης Άδειας Ταξιδιού Έκτακτης Ανάγκης Καναδά-Ουκρανίας (CUAET), προκειμένου να διευκολύνει τους Ουκρανούς να εγγραφούν ηλεκτρονικά και να πάνε στον Καναδά για λόγους προστασίας.
Η CUAET δεν έχει ποσόστωση, δεν απαιτεί έγγραφα ταυτότητας και επεκτείνει την είσοδο σε μέλη της οικογένειας που δεν είναι Ουκρανοί. Οι Ουκρανοί που μετεγκαθίστανται λαμβάνουν ανοικτή βίζα εργασίας, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να υποβάλουν αίτηση για οποιαδήποτε προσφερόμενη θέση εργασίας και να στραφούν σε άλλες ευκαιρίες αν το προτιμούν.
Επίσης, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι άδειες CUAET διαρκούν τρία χρόνια, σε αντίθεση με την τυπική εξάμηνη άδεια παραμονής για τους απλούς επισκέπτες του Καναδά. Από την 1η Ιανουαρίου, περισσότεροι από 6.100 Ουκρανοί έχουν φτάσει στον Καναδά.
Η μέθοδος CUAET είναι μοναδική στην καναδική ιστορία.
Απευθείας αεροπορική σύνδεση με τον Καναδά
Οι περισσότεροι εκτοπισμένοι –που συχνά βρίσκονται στον Παγκόσμιο Νότο– βρίσκουν προσωρινά καταφύγιο σε κάποια γειτονική χώρα. Υπάρχουν 3,6 εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες που είναι καταγεγραμμένοι ως διαμένοντες στην Τουρκία, ενώ 918.000 πρόσφυγες Ροχίνγκια, οι οποίοι εγκατέλειψαν τη Μιανμάρ, βρίσκονται σε καταυλισμούς στο Μπαγκλαντές. Και στις δυο περιπτώσεις, έφτασαν στον προορισμό τους από ξηράς.
Η CUAET προσφέρει απευθείας αεροπορική σύνδεση, σαν να περνάς τα σύνορα με τα πόδια, όπως έκαναν οι Σύριοι και οι Ροχίνγκια πρόσφυγες, χωρίς να απαιτείται η προσκόμιση εγγράφων ταυτότητας. Αυτό δεν έχει ξανασυμβεί. Το ταξίδι είναι συνήθως αδύνατο χωρίς διαβατήριο και καναδική βίζα. Ωστόσο, η κυβέρνηση καλωσορίζει όλους τους Ουκρανούς, ανεξάρτητα από το αν διαθέτουν αυτά τα έγγραφα.
Η Ρωσία και η Ουκρανία έχουν ήδη συζητήσει για το άνοιγμα «ανθρωπιστικών διαδρόμων» προκειμένου ο άμαχος πληθυσμός να εκκενώσει πολιορκημένες περιοχές, ωστόσο αυτές οι διευθετήσεις έχουν αποδειχθεί αναξιόπιστες και επικίνδυνες για όσους προσπαθούν να διαφύγουν. Η ιδέα που αποκαλείται «ασφαλείς ζώνες» ή «διάδρομοι» προέρχεται από τη θεωρία του δίκαιου πολέμου. Συχνά πρόκειται για προσωρινές, προκαθορισμένες παύσεις του πυρός.
Το πρόγραμμα CUAET συνδέεται με το ενδιαφέρον του Καναδά για την καθιέρωση «συμπληρωματικών οδών» για την προστασία των ανθρώπων που μετακινούνται. Οι καινοτομίες αυτές αποτελούν μέρος της αναζήτησης λύσεων για τις προσφυγικές κρίσεις.
Άλλα παραδείγματα συμπληρωματικών οδών περιλαμβάνουν την οικογενειακή επανένωση και τις ευκαιρίες εκπαίδευσης και εργασιακής κινητικότητας, όπως το TalentLift και το Talent Beyond Boundaries. Ο Καναδάς είναι ήδη πρωτοπόρος στην ιδιωτική ή κοινοτική χορηγία, μία ακόμα συμπληρωματική οδό.
Παγκόσμιο Σύμφωνο του ΟΗΕ
Η υπόσχεση να δημιουργηθούν νέες οδοί για την ασφάλεια των ανθρώπων που μετακινούνται διατυπώθηκε στο Παγκόσμιο Σύμφωνο του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες το 2018 και στο Παγκόσμιο Σύμφωνο για την Ασφαλή, Ομαλή και Νόμιμη Μετανάστευση. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση υπό τον πρωθυπουργό Τζάστιν Τριντό υποστήριξε σθεναρά τη διαμόρφωση και υπογραφή αυτού του διεθνούς συμφώνου.
Ο στόχος 5 του Παγκόσμιου Συμφώνου του ΟΗΕ για την Ασφαλή, Ομαλή και Νόμιμη Μετανάστευση αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαθεσιμότητας και της ευελιξίας των οδών για νόμιμη μετανάστευση. Οι χώρες που υπογράφουν έχουν δεσμευτεί να προσαρμόσουν:
«…επιλογές και οδούς για νόμιμη μετανάστευση κατά τρόπο που να διευκολύνει την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού και την αξιοπρεπή εργασία, αντανακλώντας τις δημογραφικές πραγματικότητες και τις πραγματικότητες της αγοράς εργασίας· να βελτιστοποιεί τις ευκαιρίες εκπαίδευσης· να υποστηρίζει το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή· και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μεταναστών που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, με σκοπό τη διεύρυνση και τη διαφοροποίηση της διαθεσιμότητας οδών για ασφαλή, ομαλή και νόμιμη μετανάστευση».
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε αυτό το «νομικώς μη δεσμευτικό, συνεργατικό πλαίσιο» που μοιάζει με κοινή δήλωση προθέσεων· δεν είναι νόμος.
Κατά τη στιγμή της υπογραφής, ιδιαίτερα αφότου ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη συμφωνία, οι πρωτοβουλίες του ΟΗΕ αποτέλεσαν αντικείμενο έντονης αντιπαράθεσης για τον φόβο ότι μπορούν να «διαβρώσουν το κυρίαρχο δικαίωμά μας να διαχειριζόμαστε τα σύνορά μας», για το αν θα επιφέρουν ουσιαστική αλλαγή για εκατομμύρια εκτοπισμένους ανθρώπους ή αν θα αποτελέσουν άλλη μία άνευρη χειρονομία.
Αερογέφυρες: πραγματική καινοτομία
Ως εκ τούτου, το πρόγραμμα CUAET αποτελεί καινοτομία στην αναδυόμενη διεθνή ομοφωνία σχετικά με τις συμπληρωματικές οδούς: πρόκειται για έναν ανθρωπιστικό διάδρομο στον ουρανό. Δεν έχει ανακοινωθεί ημερομηνία λήξης, η τριετής βίζα είναι σημαντικά μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν συνδέεται με κάποια οικονομική υποχρέωση.
Οι οδοί εκπαίδευσης και κινητικότητας του εργατικού δυναμικού είναι σίγουρα πολύτιμες. Ωστόσο, έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να εξυπηρετούν τα συμφέροντα του Καναδά στην αξιοποίηση των δεξιοτήτων των προσφύγων για τη βελτίωση της εγχώριας οικονομίας. Η CUAET, από την άλλη πλευρά, είναι μια ανθρωπιστική διέξοδος προς την ασφάλεια, που δεν εγγυάται ότι οι εκτοπισμένοι άνθρωποι θα δώσουν κάτι ως αντάλλαγμα.
Αν και οι Αφγανοί δικαίως διερωτώνται γιατί δεν υπάρχει ανάλογο πρόγραμμα για τους ίδιους, η CUAET θα πρέπει να υποστηριχθεί ως μια πραγματική καινοτομία για την προστασία των προσφύγων.
Αυτή η αερογέφυρα μπορεί να είναι πιο ελπιδοφόρα από οτιδήποτε άλλο στην πρόσφατη προσφυγική ιστορία. Σε έναν κόσμο όπου όλο και περισσότεροι άνθρωποι εκτοπίζονται λόγω παντός αιτίου, από τον πόλεμο μέχρι την κλιματική αλλαγή, μια αερογέφυρα είναι κάτι που οι Καναδοί πρέπει να επιδοκιμάσουν, αν όχι να το πανηγυρίσουν.
Stephanie J Silverman is a Research associate, Centre for Refugee Studies, York University, Canada
Disclosure statement
Stephanie J Silverman does not work for, consult, own shares in or receive funding from any company or organisation that would benefit from this article, and has disclosed no relevant affiliations beyond their academic appointment.
